Kultura tradycyjna ma ogromny udział w kształtowaniu świadomości kulturowej mieszkańców Orawy. Wraz z atrakcjami przyrodniczymi i historycznymi decyduje ona o specyfice regionu i jego zewnętrznym wizerunku. Zabiegi o zachowanie i rozwijanie kultury autentycznej stanowią przeciwwagę dla kultury masowej i globalizacji.

Kultura lokalna jako suma działań mieszkańców – prowadzonych z własnej inicjatywy i samodzielnie, chociaż często nieskoordynowanych – przechodzi ostatnimi czasy burzliwy okres zmian. Bardzo często spotykana marginalizacja tej kultury, zmiany kompetencyjne związane ze sposobem finansowania jej podstawowych potrzeb, mocny napływ wartości i form obcego pochodzenia, także zmieniające się wymagania mieszkańców – to wszystko sprawia, że gwałtownie zmieniają się zadania i funkcje kultury lokalnej, a zwłaszcza jej najbardziej tradycyjnej części: folkloru.

Działalność rękodzielniczą prowadzi na Orawie kilka warsztatów oraz wielu drobnych rzemieślników. Tradycyjne jarmarki rzemiosła odbywają się w ramach festiwali folklorystycznych oraz festynów lokalnych. Negatywne jest to, że wyroby rękodzielnicze nie są wystawiane samodzielnie, tylko w połączeniu z innymi towarami, a to przyczynia się do dewaluowania ich wartości.

Tradycyjne rzemiosła na Orawie:
- garncarstwo i ceramika: autentyczne wzory orawskie zachowują się w warsztacie p. Hoľmy w Trstenie, inne warsztaty i producenci są w Dolnym Kubínie (Filová, Modelská), Námestovie (Žabková), Tvrdošínie (Veselovská, Zacharová, Bedrichová, Belopotocký); razem to około 14 twórców;
- rzeźba w drewnie – wielu rzeźbiarzy; dominują motywy sakralne i zawodowe, twórcy prezentują się podczas wystaw i wspólnego pleneru w Babínie;
- rzeźba w kamieniu – w przeszłości bardzo popularna w Orawskim Białym Potoku, gdzie obecnie co roku organizowany jest plener;
- druciarstwo – przedmioty artystyczne i użytkowe z drutu (Smržík – Námestovo);
- piernikarstwo – na Orawie jest kilku producentów pierników (Palková – Horná Lehota, Pirohová – Žaškov, Kováčik – Námestovo, Obrtáčová – Čimhová);
- koszykarstwo – produkty użytkowe i artystyczne z witek wierzby, korzeni oraz łubów; 10 producentów;
- produkcja ludowych instrumentów muzycznych – zwłaszcza fujarek i piszczałek (Kamenský, Čavoš – Nižná, produkcja gajd (Skurčák – Oravska Polhora);
- hafciarstwo – tradycyjne wzory i kolory, ręczne prace kobiet zrzeszonych w klubie hafciarek;
- tkactwo – produkcja naściennych gobelinów (Pavolková – Veličná); popularna jest także tradycyjna produkcja domowych dywaników, tkanych na krosnach – typowa dla wsi Malatiná;
- wyroby z kukurydzy – przerabianie osłonek z kolby kukurydzy, motywy figuralne, zwirzęce, ozdoby (produkuje Farská – Oravska Jasenica);
- malowanie na szkle techniką tradycyjną, kilku artystów na Orawie.

Organizacje kulturalne mają zarejestrowanych na Orawie ponad stu twórców ludowych i rzemieślników. Zdecydowana większość spośród nich rękodziełem zajmuje się w czasie wolnym, nie wystawia swoich prac, ani nie sprzedaje.

Miroslav Žabenský

Tekst pochodzi z wydawnictwa: „Folklor na granicy”, red. L. Miłoszewski, M. Słonka i in., Bielsko-Biała 2014. Publikacja wydana w ramach projektu „Polsko-słowacka mieszanka kulturalna” współfinansowanego przez Unię Europejską  z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka 2007–2013 oraz z budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu Beskidy.