W Zawoi-Markowej, w pobliżu Babiogórskiego Parku Narodowego, od 1973 r. funkcjonuje mały skansen noszący imię Józefa Żaka, swojego inicjatora. Założony został przez Oddział PTTK Ziemi Babiogórskiej w Suchej Beskidzkiej. Przepięknie położony, z widokiem na Babią Górę, obrazuje małopolskie budownictwo wiejskie z pogranicza Orawy i Beskidu Żywieckiego (m.in. konstrukcja zrębowa ścian, końce bali na węgłach łączone na tzw. rybi ogon bez ostatków, dach dwuspadowy przyczółkowy – półszczytowy, kryty gontem).

Pierwszym obiektem, który tu stanął, jest chałupa z przełomu XIX i XX w. Mieści się w niej wystawa na temat przewodnictwa i turystyki górskiej. W 1986 r. przeniesiono tu drugą chałupę, z początku XX w. Są w niej świetlica i pokoje z miejscami do spania. Można tu kupić widokówki i pamiątki. Trzecia z chałup, wraz z wyposażeniem, pochodzi z 1. połowy XIX w. To tzw. kurlok (bez komina, kurna). Zwrócona jest frontem na południowy wschód, w kierunku życiodajnego słońca, by swoim mieszkańcom zapewnić zdrowie i dostatek. Wnętrze podzielone jest tzw. boiskiem na dwie części. Jedna ma charakter mieszkalny. Izby czarną, białą i komorę wypełnia ekspozycja typowego wyposażenia. W drugiej części, dawniej mającej charakter gospodarski, obejrzeć można bardzo ciekawą i bogatą kolekcję religijnych oleodruków z końca XIX i początku XX w. Obrazy miały chronić gospodarstwo i mieszkańców domostwa przed wszystkim co złe (patronowie domowników). Pod nimi się modlono, za obrazy chowano poświęcone zioła i palmy z Niedzieli Palmowej. Nabywano je na odpustach, jarmarkach, a także od wędrownych sprzedawców tzw. obraźników.

Jest też w skansenie kuźnia, z typowym wyposażeniem z początku XX stulecia (palenisko z bloków piaskowca, dmuchawa ręcznie napędzana, kowadło, młoty kowalskie, imadła, obcęgi) oraz wyrobami kowalskimi: podkowami, bronami, gwoźdźmi. Ponadto kapliczka i piwnica ze spichlerzem.

To miejsce znajduje się na Szlaku Architektury Drewnianej, przebiegającym przez województwa śląskie, małopolskie, świetokrzyskie i podkarpackie.

Skansen im. Józefa Żaka
34-222 Zawoja-Markowa (Markowe Rówienki)
tel. (+48) 33 874 36 70, (+48) 607 250 980
e-mail: skansenzawoja@vp.pl
www.skansenzawoja.republika.pl