Nagrodę im. Oskara Kolberga ustanowiono w 1974 r. Honoruje się nią twórców za osiągnięcia w dziedzinie plastyki i folkloru muzyczno-tanecznego, pisarstwa ludowego, kapele ludowe, zespoły folklorystyczne oraz badaczy, naukowców, popularyzatorów i animatorów (których praca dotyczy polskiej kultury ludowej). Przyznawana jest też, bardzo rzadko, instytucjom szczególnie zasłużonym dla sztuki ludowej i folkloru. Inicjatorami nagrody byli Henryk Gaworski i Juliusz Głowacki – redaktorzy miesięcznika społeczno-kulturalnego „Barwy”. Przez pierwsze lata przyznawała ją redakcja tego pisma, później Mazowieckie Towarzystwo Kultury (1986–2001), Muzeum im. Oskara Kolberga w Przysusze (2002–2009), Narodowe Centrum Kultury (2010–2014), a od 2015 r. Instytut Muzyki i Tańca. Przedsięwzięciu od początku patronuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Nazwa nagrody powstała na cześć Oskara Kolberga – etnografa, folklorysty, kompozytora; twórcy największego w XIX wieku zasobu źródeł etnograficznych do badania kultury ludowej obszaru dawnej Rzeczypospolitej; autora serii monografii „Lud i Obrazy etnograficzne”, które stworzyły podwaliny współczesnych nauk o kulturze (etnografii, etnologii, folklorystyki, etnomuzykologii) i do dziś są inspiracją twórczości zarówno naukowej jak i artystycznej.

Poniżej przedstawiamy wykaz beskidzkich laureatów Nagrody im. Oskara Kolberga – twórców, badaczy, popularyzatorów, którzy przyczynili się do zachowania najpiękniejszych ludowych tradycji kulturowych, a w wielu przypadkach do przywrócenia im należytego uznania.