Boczek Michał
z Rajczy, ur. 1900 – zm. 1988
Autentyczny twórca ludowy, niepowtarzalna osobowość. Urodził się 10 września 1900 w Jeleśni. Mieszkał w Rajczy, gdzie zmarł 23 stycznia 1988 roku. Zajmował się rzeźbą, malarstwem na szkle i płótnie, tworzył też grafiki. Sięgał do starych wzorów, czytał książki o sztuce, często gościł w muzeach. Jego pierwszym nauczycielem-mistrzem był Ignacy Dunat – pasterz o niepospolitej wyobraźni, autor rzeźbionych scen Męki Pańskiej w kapliczce na Janikowej Grapie.
Tematyka prac rzeźbiarskich Michała Boczka była różnorodna. Dominowały przedstawienia sakralne, związane z życiem Chrystusa, Matką Boską, Trójcą Świętą i świętymi. Najchętniej jednak tworzył wizerunki swojego patrona św. Michała Archanioła. Podejmował też tematy świeckie, związane z życiem codziennym górali i ich folklorem – przedstawiał muzykantów, kolędników, tańce góralskie, wesela. Ponadto rzeźbił postacie historyczne, budował szopki. Zwykle wykorzystywał drewno lipowe, a figurki malował temperą albo farbą plakatową, rzadziej zostawiał w stanie surowym czy bejcował.
W obrazach na szkle jego autorstwa przeważała tematyka sakralna: Chrystus Ukrzyżowany, Matka Boska i święci. Malując obrazy kartuszowe, nawiązywał zarówno do tzw. odmiany żywieckiej – z charakterystycznym białym tłem i ornamentem girlandowym zbudowanym z elementów roślinnych, jak i odmiany jeleśniańskiej. Próbował również swoich sił w malarstwie olejnym na płótnie (pejzaże bałkańskie związane ze wspomnieniami I wojny światowej, nieliczne portrety, krajobrazy rodzinnych stron).
Michał Boczek potrafił umiejętnie, z ogromnym wyczuciem, wykorzystać elementy tradycji i łączyć je z własnymi środkami wyrazu. Był znakomitym kolorystą – za pomocą barw wydobywał ekspresję postaci i podkreślał dekoracyjność ludowego wizerunku.
Swoich artystycznych zainteresowań nie ograniczał wyłącznie do tworzenia. Był na przykład jednym z założycieli Regionalnej Izby Pracy Twórczej w Jeleśni (1973), gdzie po raz pierwszy pokazał swoje prace, a także, o czym rzadko się wspomina, tańczył w jeleśniańskim zespole regionalnym Koła Gospodyń Wiejskich. Od 1974 roku należał do Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Przez 7 lat współpracował z Cepelią.
Za swoją twórczość zdobył wiele nagród i wyróżnień w prestiżowych przeglądach rzeźby i malarstwa na szkle. Odznaczony został m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Prace Michała Boczka znajdują się w zbiorach muzeów w Warszawie, Krakowie, Toruniu, Nowym Sączu, Łodzi, Rabce i Bielsku-Białej oraz w prywatnych kolekcjach – w Polsce, Belgii, Hiszpanii, Niemczech, Kanadzie, Szwajcarii, USA, we Włoszech, w Watykanie, na Węgrzech.